معرفی شیراز

شیراز مرکز استان فارس، یکی از کلانشهرهای ایران و یکی از مهمترین شهرهای توریستی ایران است. ارتفاع این شهر از سطح دریا حدود ۱۵۰۰ متر بوده و در دامنه‌های رشته‌کوه‌های زاگرس قرار گفته است. فاصله شیراز تا تهران حدود ۹۱۹ کیلومتر می‌باشد.

در افسانه‌ها آمده است که شیراز فرزند تهمورس (از پادشاهان سلسله پیشدادیان) شهر شیراز را تأسیس کرد و نام این شهر برآمده از نام اوست. به روایتی دیگر؛ نام این دیار «شهر راز» بوده که به اختصار شیراز خوانده شده است. در حالی که بر اساس تحقیقات «تدسکو» شیراز به معنای مرکز انگور خوب است و بالاخره بنا به نوشته کتاب «صورالاقالیم»، از جهت وجود دام‌های بسیار در دشت شیراز، آنجا را «شیرساز» نامیده‌اند. علاوه بر این؛ در گذشته، شیراز را شیدراز به معنای شیب بلند می‌خوانده‌اند. چون سطح این جلگه دارای شیب زیاد و طولانی است. حتی هم اکنون به محل‌های پایین شیراز؛ شی بازار یا شیب بازار می‌گویند.

این شهر از لحاظ پتانسیل گردشگری و جذب توریست از مهمترین شهرهای کشور است و چه از لحاظ طبیعت گردی چه از لحاظ فرهنگی، آثار باستانی و اماکن زیارتی کم نظیر است؛ که از مهمترین آنها آنوبانینی میتواند موارد زیر را نام ببرد: باغ دلگشا، باغ ارم، نارنجستان قوام، باغ عفیف آباد، باغ زیبای جهان نما، حافظیه، آرامگاه سعدی (سعدیه)، ارگ کریم خان، آستانه مبارکه حضرت شاهچراغ، دروازه قرآن، بازار وکیل، آرامگاه سیبویه، آستانه سید علاالدین حسین، حمام وکیل، آرامگاه خواجوی کرمانی، بقعه‌ی هفت تنان، بقعه‌ی چهل تنان، موزه‌ی پارس، مسجد جامع عتیق، عمارت کلاه فرنگی و …

شیراز؛ این شهر باستانی، در طی گذشت ایام به القاب گوناگونی شهرت داشته که از آن جمله دارالملک، دارالعلم، ملک سلیمان را می‌توان نام برد؛ اما شاید مشهورترین و قدیمی‌ترین لقب شیراز همان ملک سلیمان است و بدین خاطر بر بسیاری از بناهای قدیمی شهر همچون عمارات باغ نظر، سردر بازار مشیر، نارنجستان قوام و … تصویرهایی از حضرت سلیمان نقش شده است که معمولا وی را بر تختی نشسته و در وسط مجلس نشان می‌دهد. عده‌ای از وزرا و تعدادی از دیوها گوش به فرمان او در اطرفش ایستاده‌اند و تعدادی از حیوانات وحشی و اهلی نیز در بین گلها و درختان و بدور حضرت سلیمان ترسیم شده‌اند.

شیراز، شهر حافظ و سعدی شهر گل و بلبل و مصداق و معرف یک شهر ایرانی است. فرهنگ و ادب ایران آنقدر با این شهر در پیوند است که واقعا نمی‌توان ایران و زبان فارسی را بدون شیراز و حافظ و سعدیش تصور کرد. لسان الغیب حافظ شیرازی که غزل عرفانی ایران را به اوج خود رسانید و آموزگار زبان فارسی: سعدی که به گفته همه بزرگان زبان فارسی مدیون آن استاد بلا منازع است هر یک به تنهایی برای افتخار کشوری کافی هستند؛ و در این خاک پاک خفته‌اند.

که نه بیرون ز پارس منزل نیست

شام و روم است و بصره و بغداد

دست از دامنم نمی‌دارد

خاک شیراز و آب رکن آباد (سعدی)

علاوه بر سعدی و حافظ و خواجو بسیاری از بزرگان تاریخ ایران از این خطه بر آمده‌اند و این شهر را به حق می‌توان پایتخت فرهنگ و زبان پارسی نامید.

خوشا تفرج شیراز، خاصه در نوروز

که برکند، دل مرد مسافر از وطنش (سعدی)

شاه چراغ

شاه چراغ، احمد بن موسی آنکه هست

در راه گرد موکب او چشم اختران (حزین لاهیجی)

شاهچراغ یا شاه چراغ آرامگاهی معروف و متبرک است که امروزه به صورت یکی از مهمترین نقاط دیدنی شیراز تبدیل شده است. آرامگاه مربوطه محل خاکسپاری میر سید احمد، پسر امام موسی کاظم، امام هفتم شیعیان است و از اینرو زیارتگاه بسیاری از شیعیان گشته است. احمد بن موسی؛ پسر ارشد امام موسی کاظم (ع) و برادر امام رضا (ع) در راه پیوستن به برادر خود به سوی خراسان سفر نمود ولی در راه توسط افراد مأمون، خلیفه عباسی، در شهر شیراز به شهادت رسید.

 

این بنا در دوره اتابکان فارس در سده ششم هجری قمری ساخته شد. حیاط شاهچراغ دارای دو در اصلی ورودی است که در سمت جنوب و شمال حرم از زیر دو سردر بزرگ کاشی کاری شده گذشته و وارد حیاط وسیع حرم می‌شود. حرم شاهچراغ در سمت غرب حیاط و حرم سید میر محمد؛ برادر شاه چراغ، در سمت شمال شرقی حیاط قرار دارد.

دور تا دور حیاط، اتاق هایی دو طبقه ساخته شده که پیشانی و جرزهای جلو آنها کاشی کاری شده است. ستون‌های آهنی ایوان حرم به وسیله چوب‌های نفیس پوشش داده شده و در سقف مسطح آن نیز چوب منبت کاری شده به کار رفته است.

در سال ۷۴۵ ه. ق. ملکه تاشی خاتون؛ مادر شاه شیخ ابو اسحاق اینجو، حاکم فارس، اقدامات نیکویی بر بارگاه آن حضرت انجام داد. این بانوی نیکوکار، اقدام به بهسازی بارگاه کرد و در عرض ۵ سال از سال ۷۴۵ تا ۷۵۰ ه. ق. آرامگاهی وسیع و گنبدی بلند بر آن ساخت. همچنین در جنب آرامگاه، مدرسه‌ای وسیع بنا کرد. او همچنین تعداد زیادی از مغازه‌های بازار نزدیک حرم و ملک میمند فارس را وقف بر این آستان مقدس کرد.

ابن بطوطه، جهانگرد مراکشی که در سال ۷۴۸ ه. ق. برای بار دوم به شیراز سفر کرده، در سفرنامه خود درباره اقدامات ملکه تاشی خاتون و توصیف آرامگاه، چنین نوشته است: «این آرامگاه در نظر شیرازی‌ها احترام تمام دارد و مردم برای تبرک و توسل به زیارتش می‌‌روند. تاشی خاتون، مادر شاه ابواسحاق، در جوار این بقعه بزرگ، مدرسه و زاویه‌ای ساخته که در آن به اطعام مسافران می‌پردازند و عده‌ای از قاریان پیوسته بر سر تربت امام زاده، قرآن می‌‌خوانند. شب‌های دوشنبه، خاتون به زیارت آرامگاه می‌‌آید و در آن شب قضات و فقها و سادات شیراز نیز حاضر می‌‌شوند. این جمعیت در بقعه جمع شده و با آهنگ خوش به قرائت قرآن مشغول می‌‌شوند. خوراک و میوه به مردم داده می‌شود و پس از صرف طعام، واعظ، بالای منبر می‌‌رود و تمام این کارها در بین نماز عصر و شام انجام می‌‌گیرد».

در سال ۹۱۲ ه. ق. به دستور شاه اسماعیل صفوی، بهسازی گسترده‌ای بر آرامگاه انجام گرفت. ۸۵ سال بعد بر اثر زلزله سال ۹۹۷ ه. ق. نیمی از گنبد آرامگاه ویران شد که دوباره در سالهای بعد بازسازی گردید. در سال ۱۱۴۲ ه. ق. نادرشاه افشار بهسازی گسترده‌ای بر این آرامگاه انجام داد و به دستور او قندیل بزرگی در زیر سقف و گنبد آویزان کردند. نادرشاه پیش از گرفتن شیراز و غلبه بر افغان ها، پیمان بسته بود که اگر در جنگ پیروز شود، بهسازی شایسته‌ای بر این بقعه انجام دهد؛ بنابراین پس از پیروزی بر افغان‌ها و تسلط شیراز، ۱۵۰۰ تومان پول آن زمان را صرف بهسازی شاه چراغ کرد. قندیل او ۷۲۰ مثقال وزن داشته که از طلای ناب و زنجیر نقره‌ای ساخته بوده‌اند. این قندیل تا سال ۱۲۳۹ ه. ق. همچنان آویزان بود.

در زلزله سال ۱۲۳۹ ه. ق. بنابر تحقیق آنوبانینی، شیراز با خاک یکسان شد و این آرامگاه نیز به کلی مخروبه گردید. نویسنده تذکره دلگشا که خود شاهد این زلزله بوده است چنین می‌‌نویسد:

«گنبد بقعه شاهچراغ که از غایت ارتفاع، آفتاب جهان تاب هر روز در نیم روز خود را در سایه آن کشیدی، به‌یک دفعه چنان بر زمین خورد که زمین شکافته و در اعماق خاک فرو رفت … و آن عمارات عالی … تو گویی همیشه ویران بوده …»

پس از زلزله، قندیل اهدایی نادرشاه را فروختند و صرف بازسازی آرامگاه کردند. در سال ۱۲۴۳ ه. ق. به دستور فتحعلی شاه قاجار، حسینعلی میرزا فرمانفرما، پیگیر شد تا کف بقعه را یک متر از سطح زمین بلندتر بسازد. این کار صورت گرفت و به جای استفاده از سنگ و ساروج، آن را از سنگ و آجر و گچ بنا کردند و در آخر ضریحی نقره‌ای بر قبر نصب کردند. در سال ۱۲۶۹ ه. ق. بر اثر زلزله، گنبد آرامگاه شکست و فرو ریخت. در همان سال محمد ناصر ظهیرالدوله آنرا نوسازی کرد. پس از آن بارها تغییرات دیگری در این بقعه صورت گرفته تا به شکل امروزی خود درآمده است.

این زیارتگاه مهم شیعیان، از لحاظ توریسم مذهبی نیز شیراز را جزو نقاط مهم ایران قرار داده است به نحوی که همه ساله زائران بسیاری برای زیارت این مکان مقدس به شیراز مسافرت مینمایند.

آن خرمن گل، نه گل که باغست

نه باغ ارم که باغ مینوست (سعدی)

روایت کرده‌اند که ارم نام باغی بهشت‌گونه بوده که شداد پسر عماد، پادشاه عربستان، به منظور رقابت با بهشت ساخته بود. تاریخ ساخت و بنیان‌گذار اولیه باغ ارم شیراز، به درستی مشخص نیست؛ ولی توصیف‌هایی از آن در سفرنامه‌های متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری آمده است. این باغ؛ تنوع گیاهی بسیار بالایی دارد و انواع مختلف و متنوع گیاهی از اقصی نقاط جهان در این باغ کاشته شده است؛ به شکلی که باغ به شکل نمایشگاه انواع گل‌ها و گیاهان درآمده است.

ساخت این باغ را به دروه سلجوقیان نسبت داده اند، چرا که در آن زمان، باغ تخت و چند باغ دیگر توسط اتابک قراجه؛ حکمران فارس که از سوی سنجر شاه سلجوقی به حکومت فارس منصوب شده بود، احداث شد و احتمال ایجاد این باغ به درخواست وی و در آن زمان، زیاد است.

در اواخر سلسله زندیه، بیش از ۷۵ سال این باغ در تصاحب سران ایل قشقایی بود. بنای اولیه عمارت باغ ارم توسط جانی خان قشقایی، اولین ایلخان قشقایی و پسرش محمدقلی خان و در زمان فتحعلیشاه قاجار احداث شده است. معماری بنا نیز توسط شخصی به نام حاج محمد حسن که از معماران معروف بود، صورت گرفته است. در زمان ناصرالدین شاه قاجار، میرزا حسن علی خان نصیرالملک، باغ را از خاندان قشقایی خرید و ساختمان کنونی را به جای عمارت قبلی ساخت. تزئینات ناتمام باغ پس از فوت حسنعلی خان در سال ۱۳۱۱ توسط ابوالقاسم خان نصیرالملک پایان یافت. باغ ارم پس از فوت ابوالقاسم خان نصیرالملک به پسرش عبدالله قوامی رسید و بعد از مدتی دوباره‌یکی از خوانین ایل قشقایی به نام محمد ناصر خان آن را خرید.

این باغ که به نظر آنوبانینی در ایران نظیری ندارد، با سرو‌های سر به فلک کشیده، گلهای بسیار زیبای متنوع و درختان گرمسیری و همچنین آب و هوای دلکش خود عده زیادی از گردشگران را به سوی خود جلب می‌کند؛ و دیدن آن برای هر ایرانی علاقه مندی لازم است. باید سرو آزاد این باغ را، با آن تناسب و زیبایی خیره کننده دید؛ تا مفهوم اشعار خواجه شیراز برایمان روشن شود:

ننگرد دیگر به سرو اندر چمن

هرکه دید آن سرو سیم اندام را (حافظ)

حمام وکیل

از دوره حکومت کریم خان زند که خود را وکیل الرعایا می‌خواند؛ آثار زیبا و مجموعه‌های بزرگی در شهر شیراز بر جای مانده است. افزون بر بناهای حکومتی، عمارت‌های تشریفاتی و قصرهای محل سکونت که در گوشه و کنار این شهر دیده می‌شود؛ آنوبانینی می‌تواند از تعدادی مسجد، بازار و کاروانسرا که همگی به نام وکیل یا زند خوانده می‌شوند نام ببرد.

یکی از این بناها حمام وکیل نام دارد که با ۱۱ هزار متر مربع مساحت، ۸۶۶۰ متر زیربنا، ۱۲۰ متر طول و ۸۰ متر عرض در سال ۱۱۸۷ ه. ق. توسط کریم خان زند در محله درب شاهزاده، خیابان طالقانی فعلی و در حد فاصل حمام وکیل و بازار وکیل ساخته شده است.

این حمام بزرگ، از پیشرفته‌ترین اصول معماری زمان خود برخوردار است. برای مثال؛ ورودی حمام کوچک بوده و با شیبی ملایم به هشتی ورودی که پایین تر از سطح زمین قرار دارد می‌رسد. ورودی به رختکن، زاویه دار ساخته شده و همه این ملاحظات برای این بوده که از ورود سرما به داخل و از خروج گرما به خارج از حمام جلوگیری شود. گرم خانه با سنگ فرش پوشیده شده؛ اما جالب توجه اینکه در زیر این سنگ فرش دالان‌های کم عرض و باریکی ساخته شده که هوای گرم و بخار آب در آن جریان می‌یافته تا کف حمام زودتر گرم شود. در جنوب گرم خانه، خزینه قرار دارد که دو دیگ بزرگ برای گرم کردن آب داشته است. در دو طرف محوطه گرم خانه، دو شاه نشین و در دو طرف خزینه، دو حاکم نشین ساخته شده است. در وسط هر حاکم نشین نیز حوضی از سنگ مرمر دیده می‌شود. در زیر گنبد، نقوش زیبایی وجود دارد که داستان‌های آنها از مذهب، سنت، علائق و رویاهای مردم این دیار سرچشمه می‌گیرد.

بر فراز سردر مسجد، کتیبه‌ای کاشی کاری شده قرار دارد که با خط نسخ آیات قرآنی بر روی آن نگاشته شده و در پایان نیز تاریخ ۱۳۰۶ ه. ق. قید گردیده است. بر فراز آن نیز در میان فضایی کاشی کاری شده، کتیبه‌ای قرار دارد که نام فتحعلی شاه و حسین علی میرزا با خط ثلث نگاشته شده است.

ارگ کریمخان

ارگ کریمخان یا زندان کریم خان؛ قصر سلطنتی و اندرونی کریم خان زند؛ حاکم شیراز بوده است که در سال ۱۱۸۰ ه. ق. به دستور وی ساخته شده است.

سایه‌ی حق کریمخان که ز عدل

زینت دهر و زیب دوران داد

(هاتف اصفهانی)

کریم خان زند برای ساختن قصر خود ماهرترین سنگ تراشان، معماران و هنرمندان آن عصر را به شیراز دعوت کرد و بهترین نوع مصالح را از شهرها و کشورهای مختلف خریداری نمود و در اختیار کارگران قرار داد. درساختن ارگ، معماری نظامی و معماری مسکونی هر دو با هم به کار رفته است، چراکه ارگ؛ خانه پادشاه بوده و باید از ضریب امنیتی بالایی برخوردار باشد؛ بنابراین دیواره‌های بیرونی که همانند دیوارهای یک قلعه نظامی است، بسیار مرتفع با ارتفاع حدود ۱۵ متر می‌باشد. دیوارها به صورت مخروط ناقص بالا رفته و ضخامت آنها در پایین به حدود ۳ متر و در بالا به کمی کمتر از ۳ متر می‌رسد. در قسمت بالای دیوار، جانپناه وجود دارد که محل استقرار سربازان بوده. تیرکش هایی نیز در این دیوار تعبیه شده که برخی کوچک هستند و حالت مورب داشته که محل قرار دادن تفنگ و اسلحه بوده است. سوراخ‌های بزرگتری نیز وجود دارد که به منظور راندن دشمن بوده است.

ضلع شرقی ارگ، دیوار بلندی است که درب ورودی در وسط آن قرار دارد. بر بالای سردر ورودی، صحنه‌ای از جنگ رستم و دیو سفید به وسیله کاشی‌های هفت رنگ لعابدار تصویر شده است. حمام خصوصی پادشاه، راهرو و اتاق نگهبانان نیز در پشت همین دیوار ساخته شده‌اند. در جلو این ایوان نیز دو ستون چوبی قرار دارد و حوضی چهارگوش نیز در جلو ایوان خودنمایی می‌کند.

شالوده و دیوارهای ارگ از سنگ ساخته شده‌اند و برای ساختن بقیه بنا از خشت پخته استفاده شده است. تزیینات داخلی، شامل قاب ها، ازاره هایی از سنگ مرمر یزد و تبریز و آیینه‌های بزرگی از روسیه، ترکیه عثمانی و اروپاست. نقاشی قسمت‌های بالا و سقف اتاق‌ها با آب طلا و لاجورد و رنگ‌های گیاهی و معدنی، رنگ آمیزی شده‌اند. نقش‌های اطاق‌ها اغلب گل و گیاه و به شکل ترنج و اسلیمی است. ارگ از نوع بناهای سه ایوانه است که ضلع ورودی آن به بخش خدماتی اختصاص دارد. پس از منقرض شدن حکومت زندیه و روی کار آمدن سلسله قاجاریه، ارگ به دارالحکومه تبدیل شد و مکانی برای استقرار یافتن والیان و حاکمان فارس گردید و تا اوایل سلطنت پهلوی نیز وضع به همین منوال بود. در زمان استانداری شاهزاده عبدالحسین میرزا فرمانفرما (متولد ۱۲۳۶ و متوفی ۱۳۱۸ ه. ش.) به دستور وی کاشی کاری‌های ارگ ترمیم شد.

ارگ کریم خانی؛ شیراز

بنابر تحقیق آنوبانینی در زمان سلطنت رضاخان پهلوی بین سالهای ۱۳۲۰-۱۳۰۴ ه. ش؛ و بعد از آن، ارگ به عنوان زندان بزرگ شهر در اختیار شهربانی قرار گرفت. در طول این مدت تمام آثار نقاشی و مقرنس کاری اتاق‌ها را با گچ پوشاندند و اکثر اتاق‌ها و تالارها به وسیله دیوار به صورت سلول‌های کوچکی در آمد.

در سال ۱۳۵۰ ساختمان ارگ در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و کار مرمت و بازسازی آن مورد توجه قرار گرفت. در بازسازی ارگ برای حفظ اصالت بنا دقت فراوانی شده و نقاشی‌های زیبای آن از زیر گچ کاری‌ها بیرون آمده است.

این اثر از مهمترین آثار دوره زندیه و مخصوصا وکیل الرعایا، کریمخان زند، بوده که از لحاظ نشان دادن سبک معماری آن دوره نیز حایز اهمیت میباشد.

دروازه قرآن

دروازه قرآن شیراز، در نزدیکی تنگ الله اکبر و در میان کوه‌های باباکوهی و چهل مقام، واقع شده است و یکی از زیباترین دروازه‌های اسلامی می‌باشد.

این طاق در زمان حکومت عضدالدوله دیلمی در فارس، ساخته شد و قرآنی نیز در آن جای داده شد تا مسافرین به برکت عبور از زیر آن، سفر را به سلامت به پایان برسانند. به مرور زمان طاق شکسته و تخریب شد. در دوره حکومت زندیه؛ کریمخان زند (۱۱۷۲ – ۱۱۹۳ ه. ق.) مجددا آن را بازسازی نمود و در قسمت فوقانی آن اطاقی ساخت و دو جلد قرآن نفیس به خط ثلث و محقق، اثر سلطان ابراهیم بن شاهرخ گورکانی را در آن اتاق جای داد. این قرآن‌ها به قرآن هفده من مشهورند. بنابر تحقیق آنوبانینی، در سال ۱۳۱۶ که طرح توسعه راه شمالی شیراز در دستور کار دولت قرار گرفت، این طاق خراب شد و قرآن مذکور نیز به موزه پارس منتقل گردید. در زمان قاجاریه که چند زلزله شیراز را تکان داد، این دروازه آسیب هایی دید اما به وسیله محمد زکی خان نوری مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت.

 

موضوعات مرتبط: اجاره آپارتمان مبله در شیراز ، اجاره واحد مبله در شیراز ، اجاره سوئیت مبله در شیراز ، اجاره واحد مبله در شیراز کوتاه مدت ، اجاره واحد مبله کوتاه مدت شیراز ، واحد مبله کوتاه مدت در شیراز ، منزل مبله در شیراز کوتاه مدت ، اجاره آپارتمان مبله کوتاه مدت درشیراز
برچسب‌ها: شیراز , شهر شیراز , معرفی شیراز , فارس , کلانشهر اجاره آپارتمان های مبله در شیراز...